ON SORUDA Yıldırım Bayezid ve Zamanı

**Administrator**

Yıldırım
Bayezid, babası I. Murad'ın Anadolu ve Rumeli'de vassallık bağlarıyla
oluşturduğu devleti, merkei bir imparatorluk haline getirmek isteyen
ilk hükümdardır.

Erhan AFYONCU – Popüler Tarih / 64.Sayı / Aralık 2005

1-I.Murad' ın kaç oğlu vardı?

I.Murad'ın
tarih kaynak larında adı geçen üç oğlu, Şehzade Ba yezid, Yakub Çelebi
ve Savcı Bey'dir. Hü seyin Hüsameddin “Amasya Tarihi” adlı eserinde, I.
Murad'ın, İbrahim isimli bir oğlunun da ha bulunduğunu, bu şehzadenin
Bursa'ya vali olduğunu ve babasının vefatını duyunca, Bursa’da
hükümdarlığını ilan ettiği; fakat Yıldırım Bayezid tarafından idam
ettirildiğini yazar. Mükrimin Halil Yınanç, vakıf kayıt larına
dayanarak, I. Murad'ın oğulları arasında İbrahim'in de ismini zikreder;
ancak herhangi bir bilgi vermez.

Kardeşlerin
en küçüğü olan Savcı Bey, babasına isyan ettiği için önce gözlerine mil
çektirilmiş, sonra da öldürülmüş tür. Yakup Çele bi de I. Kosova
Muharebesi'nden sonra Yıldırım tarafından boğ durulmuştur.

2.Bayezid'e neden “Yıldırım” lakabı takıldı?

Osmanoğulları'nın
4. hükümdarı I. Baye zid, gerek Osmanlı kaynaklarında gerekse Batı
kaynaklarında, isminden ziyade “Yıldırım” lakabıyla anılır. Daha
şehzadeliği döneminde katıldığı savaşlarda, gösterdi ği cesaret ve
ataklık nedeniyle Bayezid'e verilen bu lakabın tam olarak ne zaman ve
hangi olay nedeniyle kullanılmaya başlandığı yolunda farklı riva yetler
vardır.

3.Yıldırım Bayezid, Osmanlı tahtına nasıl çıktı?

Osmanlı
tarihinde sa vaş meydanında tah ta çıkan ve yine baş ka bir savaş
neticesinde tah tından olan ilk ve tek padişah, Yıldırım Bayezid'dir.

I.
Murad, Balkan Hıristi yanlarının ordusunu, 15 Hazi ran 1389'da
Kosova'da karşı lamıştı. Osmanlı ordusunun merkezinde I. Murad, sol
kolunda Yakub Çelebi ve sağ ko lunda Şehzade Bayezid yer al mıştı.
Muharebe Osmanlı'nın kesin zaferiyle neticelendi.

Sultan
Murad şükür du aları arasında harp sahasını dolaşırken, hileyle yanına
sokulan Miloş Obiliç adlı Sırp tarafından hançerlendi. Ağır yaralanan
sultan, yanındaki devlet adamlarına, birçok se ferde üstün yeteneğini
ve ka biliyetini ispatlayan büyük oğlu Bayezid'in kendisinden sonra
tahtına oturmaya en la yık kişi olduğunu vasiyet etti.

Düşmanı
takip etmekte olan Bayezid geri çağrıldı ve babasının vasiyeti gereği
hükümdar ilan edildi. Yıldırım, ilk olarak, hâlâ düşmanın kı lıç
artıklarını temizlemekle meşgul olan hayat taki tek kardeşi Yakub
Çelebi’yi öldürttü.

Yakub Çele bi'nin öldürül me kararını Ba yezid'in mi yok sa devlet adamla rının mı verdiği hu susu, tartışmalıdır.

4.Yıldırım, ilk Anadolu seferinde nereleri fethetti?

Kosova
da I. Murad'ın şehit olduğu haberi duyulunca, Anado lu'da
Osmanoğulları' na tâbi beylikler fırsattan istifade etmek için, derhal
harekete geç tiler. Rumeli ve Bizans işlerini yoluna koyup süratle
Anadolu'ya ge çen Yıldırım Bayezid, 1389 ile 1390 arasın da iki ayrı
sefer le Batı Anado lu’daki Aydın Saruhan, Hamid, Menteşe, Germiyan ve
Teke beylikleriyle, Bizans'a bağlı Alaşehir'i Os manlı topraklarına
kattı.

Yıldırım
Bayezid, Batı Anadolu'da Osmanlı hâkimi yetini tesis ettikten sonra,
Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey'in üzerine yürüdü. Yapı lan anlaşmayla
Beyşehir ve ci varı Osmanlı'ya bırakıldı; Çarşamba Suyu iki devlet ara
sında sınır oldu.

Yıldırım Bayezid daha sonra İsfendiyar Bey'in yönettiği Sinop'a saldırdı. Ardından Kastamonu ele geçirildi.

Yıldırım'ın
Kadı Burha neddin'e tâbi Osmancık'ı al ması ve bölgedeki beyler
üzerinde nüfuz kurmaya çalışma sı, iki hükümdar arasında sü regelen
düşmanlığı daha da körükledi.

Kadı
Burhaneddin'in, Os manlı karşısında pes etmeye niyeti yoktu. 1392'de
Çorum yakınlarındaki Kırkdilim Ka lesi önlerinde Kadı Burhane ddin ile
Yıldırım'ın oğlu Ertuğ rul arasında yapılan ve üç gün süren muharebede
Osmanlı yenildi ve Şehzade Ertuğrul hayatını kaybetti.

5.Yıldırım'ın, ikinci seferinde ne sonuç alındı?

Osmanlı,
Rumeli'de Hıristiyanlarla mücadele ederken, Kara manoğulları ile
eskiden beri süregelen anlaşmazlık tekrar su yüzüne çıktı. Ankara'yı
ele geçiren Alâeddin Ali Bey 1397 'de, Akçay'da yapılan muharebede
mağlup oldu ve yakalanarak idam edildi. To roslar'ın güneyindeki birkaç
şehir dışında Karaman top rakları Osmanlı hâkimiyetine girdi.

Kadı
Burhaneddin, Akko yunlu reisi Kara Yülük Os man Bey ile yaptığı savaşta
ölünce, önemli bir rakibi daha devre dışı kalan Yıldırım Ba yezid de,
Orta Anadolu'da kontrolü rahatça ele geçirdi.

Memluk
Sultanı Ber kuk'un ölmesi ve yerine geçen Ferec’in memleketinde duru ma
tam manasıyla hâkim ola maması da Bayezid'in gözünü, güneydeki Dulkadir
ve Mem luk topraklarına dikmesine yol açtı.

Elbistan, Malatya, Behis ni, Hısnı, Mansur, Kâhta ve Divriği gibi şehirler Yıldırım Bayezid'e boyun eğdi.

Osmanlı
ile Memluk hü kümdarları arasında Dulka dir toprakları üzerinde ilk de
fa bu dönemde başlayan reka bet, 100 yıldan fazla sürecek ve Osmanlı-
Memluk rekabeti, adeta Timur'un Anadolu'ya yönelmesine davetiye çıkara
caktı.

6.Yıldırım, Rumeli'de neler yaptı?

Yıldırım
Bayezid, I. Ko sova Muharebesi'nde tahta çıkınca, Anado lu'ya geçmeden
önce, Sırp Kralı Lazar'ın oğlu Stefan La zareviç ile görüşür ve Ste
fan'ın kız kardeşi Olivera ile evlenir. Sırp hükümdarı, ha yatının
sonuna kadar Yıldı rım'a sadık kalır.

Bayezid
dönemi, Türk akıncılarının Balkanlar'daki faaliyetlerini son derece
yoğunlaştırdıkları bir dönemdir. Osmanlı hükümdarı, hızla Anadolu'ya
girerken, Evrenos Bey'i Vodena ve Vulçitrin'i fethetmekle görevlendirir.

Evrenos
Bey 1390'dan iti baren, 6 yıl Arnavutluk üzeri ne şiddetli akınlar
düzenler. Paşa Yiğit Bey, 1391'de Üs küp'ü fetheder; Firuz Bey, Ef lak'
a girer.

Macaristan'a ait olan Belgrad ilk kez bu yıllarda Os manlı akıncıları ta rafından kuşatılır.

Ancak
Yıldı rım'ın, saltanatının hemen başında, uzun süre Anadolu işleriyle
meşgul olması, Osmanlı'nın Rumeli'de ciddi saldırılarla karşı karşıya
kalmasına da neden olmuştur.

Eflak
Prensi Büyük Mir cea, Kuzey Dobruca'yı ve Si listre Kalesi'ni ele
geçirir. Venedik, Mora ve Arnavutluk'ta yayılmaya çalışırken Macarlar
da, Eflak ve Tuna Bulgarista n’ı üzerinde baskılarını artı rırlar.

Yıldırım
da, bütün gücüy le Balkan meseleleri üzerine eğilir. Bulgarların bu
sıralarda Tuna kenarına kadar gelen Macar kralı ile birleşme ihti
malini ortadan kaldırmak ve Bulgaristan'ı bir Türk eyaleti halinde
yeniden düzenlemek için, büyük oğlu Süleyman Çelebi idaresindeki bir
ordu yu Tırnova'ya gönderir.

17
Haziran 1393’te Bulgar Kralı Şişman, Tırnova'yı teslim etmek zorunda
kalır ve tahtından indirilir. Vidin'de hüküm süren Bulgar Prensi
Stratsimir, Macar Kralı Si gismund'dan yardım is ter. Bu arada Yıldırım
da, Sigismund'a karşı taht mücadelesine girişen Ladislas’ı destekler.

Sultan,1393-
1394’te vassalı olan bütün Balkan prenslerini ve Paleologlar’ı Serez’de
toplar. Despot Theodoros’tan Venediklilere karşı Mora’daki bazı
şehirleri kendisine teslim etmesini ister. Ancak gerek Bizans
İmparatoru Manuel, gerekse Theodoros, bu istekleri kabul etmezler.

Bayezid
1394’te Yunanistan’ın üzerine yürür.1387’de fethedilen ama sonra
kaybedilen Selanik’i tekrar Osmanlı topraklarına katar. Sonra güneye
doğru ilerleyerek, Tırhâlâ, Çatalca, İzdin, Salona gibi şehirleri
alır.1395’te de Macaristan’a büyük bir hücum başlatır. Ardından
iktidara geldiği günden beri hep Osmanlı topraklarına saldıran Büyük
Mircea’yı cezalandırmak için, Eflak’ a girer;17 Mayıs 1395’te Argeş
Nehri kenarında Mircea'yı mağlup edip, Eflak tahtına Vlad'ı geçi rir.
Daha sonra da Niğbolu'ya girip Bulgarların eski kralı Şişman'ı
öldürtür.

7.Neden Avrupa bir “Haçlı Seferi” istedi?

Yıldırım
Bayezid'in, başta İstanbul kuşat ması olmak üzere, Ba tı’ya karşı
izlediği cüretkâr si yaset, Avrupa'nın büyük bir kesiminde rahatsızlık
uyandır dı. Bizans İmparatoru Manu el, İstanbul’u kaybetme kor kusuyla,
Papa ve çeşitli Avru pa hükümdarlarından sürekli yardım istiyordu.

Osmanlı'nın
önce Batı Anadolu kıyılarında sonra da Balkanlar'da yerleşmeye
başlayıp, Venedik'in Adalar De nizi’nde yürüttüğü zengin ti careti
tehdit etmesi, bu devleti ciddi biçimde rahatsız etmek teydi.

Varlığını
deniz ticaretine borçlu olan Cenova da Os manlı'nın İstanbul'u kuşatma
sı yüzünden, bu bölgedeki ti cari etkinliğinin azalmasından ve Galata
gibi bir üssü kaybetmekten endişeliydi.

Macar
Kralı Sigismund da Tuna boylarına kadar ilerleyen Osmanlı'ya karşı
“Haçlı Seferi” fikrine dört elle sarıldı. Bizans İmparatoru'nun ve Pa
palık' ın da gayretleriyle Batı Avrupa'daki Hıristiyanları, ilk kez
Osmanlı'ya karşı harekete geçirdi.

8.Niğbolu'da Haçlılar nasıl mağlup edildi?

1396'da
Haçlı ordusu, "Türkleri geldikleri yere geri göndermek üzere" hem
karadan hem de denizden yola çık tı. “Niğbolu Haçlıları” diye anılacak
olan bu Haçlı ordu su, Osmanlı topraklarında iki koldan ilerledi: Kral
Sigis mund, Sırbistan'dan hareket ederek Tuna'yı geçip, yolu üzerindeki
Vidin, Orsava ve Rahova gibi kaleleri aldı ve büyük Niğbolu Kalesi
önleri ne geldi.

Bu
sıralarda İstanbul ku şatmasıyla uğraşan Yıldırım Bayezid Haçlı
ordusunun hududu geçtiğini duyar duymaz kuvvetlerini Edirne'de
toplayıp düşmanın üzerine yürüdü; Niğbolu’ya 6 saatlik bir mesafeye
kadar geldi.

İki ordu 25 Eylül 1396'da Niğbolu Kalesi önlerinde kar şı karşıya geldiler...

Niğbolu
zaferi, Yıldırım'ın İslam âlemi nezdinde büyük bir itibar kazanmasına
yol açar. Anadolu'da Osman lı'nın nüfuzu son derece artar. Niğbolu'da
kolay bir başarı elde eden Yıldırım, 1402'de “Asya Cihangiri” Timur'un
karşısına bu güvenle çıkar.

9.İlk İstanbul kuşatması nasıl yapıldı?

İmparator Manuel, Yıldırım’ın şartlarını yerine ge tirmeyince, vezir Çandarlı

Ali Paşa idaresindeki Osmanlı kuvvetleri 1391 'de İstanbul surları önünde mevzilendi.

Surları
yıkacak güç ve bü yüklükte topların olmayışı ve Osmanlı donanmasının
henüz zayıf olması yüzünden, şehrin deniz tarafından yardım alma sı
önlenemedi.

Manuel,
umudunu Avru pa’dan gelecek yardıma bağla mıştı. Yıldırım da, bu arada
Silivri'yi alarak, burayı eski imparator VII. Ioannes’ in idaresine
verdi ve onu Manuel'e karşı kullanmaya çalıştı,

1393'te
şehir halkı ile mü zakerelere girişen Çandarlı Ali Paşa, onlara,
Ioannes'i tekrar hükümdar yaptıkları takdir de, muhasaranın kaldırılaca
ğını söyledi.

Yıldırım
1394'te İstan bul'a yönelik baskısını yoğun laştırdı. Büyük bir Haçlı
ordusunun Bizans'ı kurtarmak için harekete geçmesi bile, Osman lı
ablukasının tam olarak kal dırılmasını sağlayamadı.

1396'da
Şile Kalesi'nin fethedilmesiyle Bizans'ın As ya'daki varlığı sona erdi,
Galata Kulesi'nin sağındaki tepe ye yerleşen Osmanlı kuvvetle ri, Pera
Cenevizlileri'ni de denetlemeye başladı.

Sultan
1398'de Boğaz'ın Asya tarafında Anadoluhisarı ve Göksu ile Marmara'nın
Avrupa kıyılarına Büyük ve Küçük Çekmece kalelerini yaptırarak Bizans’a
ulaşan de niz yolunu da kontrolü altına almaya çalıştı.

VII.
loannes'in, Bizans tahtı üzerindeki hukukunu Fransa Kralı VI. Charles a
satmaya çalıştığı gün lerde, Mareşal Bouci caut, Fransız, Cene viz ve
Venedik gemi lerinden oluşan bir filo ile İstanbul'un yardımına geldi.

Fransız
mareşalinin telkinleriyle Ioannes ile barı şan imparator Manuel, tahtı
bu eski düşmanına bırakıp ba tıdan daha fazla yardım getir mek üzere,
10 Aralık 1399'da İstanbul'dan ayrıldı.

Bu
arada Osmanlı, her an şehre girmeye hazırlanıyordu. Ancak tam o
sıralarda, Osmanlı sınırlarının doğusunda Timur'un belirmesi, İstan
bul'un Yıldırım’ın eline geç mesini engelledi.

10.Ankara Muharebesi nasıl cereyan etti?

28
Temmuz 1402'de Çubuk Ovası'nda karşılaşan iki or dunun sayıları
birbirinden oldukça farklıydı. Osmanlı or dusu 70 ile 90 bin kişiden
olu şurken, Timur'un ordusu 160 bin kişiydi.

Timur'un
ordu sunun çoğu süvariydi ve önemli sa yıda zırhlı birlikleri vardı.
Ayrıca Anadolu askerinin o zamana kadar görmediği 30'dan fazla fil de
bu ordu da yer alıyor du.

Osmanlı
ordu sunun önemli bir kısmı ise piyadeydi. Savaşın başlangıcında
Osmanlı kuvvetlerinin yaptığı şiddetli saldırı, filler ve zırhlı birlik
ler tarafından durdu ruldu.

Savaş
devam eder ken Kara Tatarların ve Ana dolu beyliklerine ait askerle rin
karşı tarafa geçmesi, Osmanlı ordusunda bozguna yol açtı. Savaşın
kaybedildiğini gören şehzadeler de, kuvvetle rini alarak savaş
alanından ayrıldılar. Yıldırım ise; çekil me tekliflerini reddederek
yanındaki 3 bin askerle savaş maya devam etti ve sonunda esir düştü.

Savaşın
ardından Timurlu kuvvetleri Anadolu'yu işgal edip, Osmanlı’nın başkenti
Bursa'yı yağmaladılar. Bir sü re Anadolu'da kalan Timur 1344'te
Hıristiyanların eline geçmiş olan Aşağı İz mir’i alarak
Aydınoğulları'na verdi. Bu hareketiyle kendisi nin de gazi olduğu nu ve
Osmanlıların alamadığı bir yeri na sıl ele geçirdiğini gös termek
istemişti.

Yıldırım
Bayezid esir dü şünce başlangıçta Timur tara fından iyi karşılandı.
Ancak Yıldırım, oğlu Çelebi Mehmed tarafından kaçırılmak istenince,
güvenlik tedbirleri artırıldı ve Yıldırım demir bir kafese konuldu.

Yıldırım
Bayezid esir düştükten kısa bir müddet sonra Akşehir’de öldü. Ko nu
üzerinde geniş bir araştırma yapan Fuad Köprülü nün vardığı sonuç da,
Yıldırım Bayezid'in inti har ettiği yolundadır.